استهزا با تکذیب (قرآن)گروهى از مردم به جاى پذيرش حقّ، از قبل راه اعراضى كه برخاسته از استکبار و تکذیب است، را انتخاب كرده اند. ۱ - تکذیب توام با استهزااستهزای توام با تکذیب قرآن از سوی کافران: •«وما یاتیهم من ذکر من الرحمـن محدث الا کانوا عنه معرضین فقد کذبوا فسیاتیهم انبـؤا ما کانوا به یستهزءون:و هيچ وسيله تذكر تازه‌اى (مانند سوره يا موعظه يا معجزه‌اى) از جانب خداى رحمان به آنها نمى‌رسد مگر آنكه همواره از آن روى گردانند.پس حقّا كه (آيات ما را) تكذيب كردند، پس به زودى خبرهاى آنچه كه به آن استهزا مى‌كردند به آنها خواهد رسيد (در برزخ يا قيامت وعده‌ها را مى‌فهمند).» در اين آيات براى كفّار سه خصلت بيان شده است: اعراض، تکذیب، استهزا. آرى انسان به تدريج و گام به گام به سقوط كشيده مى شود، ابتدا به حقّ بى اعتنايى و اعراض مى كند، سپس آن را تكذيب و آن گاه حقّ را مسخره مى كند. ولى بدترين حالت و صفت انسان، مسخره كردن حقّ است، لذا در اين آیه مى فرمايد: در آينده، خبرهاى مسخره كردن آنان به آنها خواهد رسيد. و نمى فرمايد: كيفر اعراض و تكذيب به آنان خواهد رسيد. ۲ - تفسیر آیه۱. تعبير به ذکر در آیه اشاره به اين واقعیت است كه قرآن بيدار كننده و آگاه كننده است، در تمام آيات و سوره هايش، اما اين گروه از بيدارى و آگاهى فرار مى كنند!. ۲. تعبير به الرحمن اشاره به اين است كه نزول اين آيات از سوى پروردگار از رحمت عامه او سرچشمه مى گيرد كه همه انسان ها را بدون استثناء به سعادت و کمال دعوت مى كند.و نيز ممكن است براى تحريك حس شكرگزارى مردم باشد كه اين سخنان از سوى خداوندى است كه نعمت هايش سر تا پاى شما را فرا گرفته، چگونه در برابر ولى نعمت خود اين چنين اعراض مى كنيد، و اگر او در مجازات شما عجله نمى كند آنهم از رحمت او است. ۳. تعبير به" محدث" (تازه و جديد) اشاره به اين است كه آيات قرآن يكى پس از ديگرى نازل مى گردد، و هر كدام محتواى تازه اى دارد، اما چه سود كه اينها با اين حقايق تازه ناسازگارند، گويى با همان خرافات نياكان پيوند هميشگى بسته اند، و با هيچ قيمتى حاضر نيستند با جهل و گمراهى و خرافات وداع گويند اصولا هميشه افراد نادان و متعصب و لجوج با تازه ها، هر چند موجب هدایت و آگاهى و نجات باشد، مخالف اند. ۴. سپس اضافه مى كند اينها تنها به" اعراض" قناعت نمى كنند، بلكه به مرحله" تكذيب" و از آن بدتر استهزاء مى رسند، مى فرمايد:" آنها تكذيب كردند اما به زودى اخبار آنچه را به استهزاء مى گرفتند به آنان مى رسد" و از مجازات دردناك كار خود با خبر مى شوند (فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنْبؤُا ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ). ۵. " انباء" جمع" نبا" به معنى خبر مهم است، و منظور در اينجا كيفرهاى سختى است كه در اين جهان و جهان ديگر دامن گير آنها مى شود، گرچه بعضى از مفسران مانند شیخ طوسی در تبیان اين كيفرها را منحصر به كيفر آخرت دانسته اند، ولى غالب مفسران آن را مطلق و شامل هر دو نوع کیفر دانسته اند، و در واقع چنين است، چرا كه آيه اطلاق دارد و از اين گذشته كفر و انكار بازتاب وسيع و گسترده وحشتناكى در تمام زندگى انسان دارد، چگونه مى توان از آن صرف نظر كرد. ۶. بررسى اين آيه و آيه قبل نشان مى دهد كه انسان به هنگام قرار گرفتن در جاده هاى انحرافى به طور دائم التزايدى فاصله خود را از حق بيشتر مى كند: نخست مرحله اعراض و روى گرداندن و بى اعتنايى نسبت به حق است، اما تدريجا به مرحله تكذيب و انكار مى رسد، باز از اين مرحله فراتر مى رود و حق را به باد سخريه مى گيرد، و به دنبال آن مجازات الهى فرا مى رسد. ۳ - پانویس۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۴۳۸، برگرفته از مقاله «استهزا با تکذیب». |